Σπήλαιο Βερνόφετο.Ζωγραφική στα 1400 πχ

σχήμα 1

Tον Αύγουστο του 1968 ο Paul Faure, ¹   ανακάλυψε και μελέτησε στο σπήλαιο Βερνόφετο ²  στην δυτική πλευρά του βουνού Καππάρου-κεφάλα ³     κοντά στο χωριό Περβολάκια, μια σπάνια σπηλαιογραφία.
Είναι μιά από τις λίγες ζωγραφικές σπηλιές που υπάρχουν μέχρι σήμερα στην Κρήτη και χρονολογείται από το 1400 πχ. Η ζωγραφική είναι με πένα και μαύρο μελάνι σουπιάς εμποτισμένο σε ασβεστίτη .Παρουσιάζει μια σκηνή που συνδέεται με το κυνήγι και το ψάρεμα .Στο κέντρο υπάρχει μια γυναικεία μορφή που πιστεύεται πως είναι θεά σύμφωνα το σύνολο της σχετικής βιβλιογραφίας.

 Αναλυτικά τώρα σύμφωνα με την σύνθεση στο σχήμα 2 που έχει κάνει ο Paul Faure, στό αρχικό σχέδιο οπως φαίνεται στο σχήμα 1

σχ.2 Στο   πάνω μέρος  διακρίνουμε α) δυό αγριοκάτσικα όπου το ένα είναι πιασμένο σε δίχτυ β) ένα αίγαγρο γ) ένα αγριογούρουνο δ) ένα ελαφοειδές που μοιάζει με δορκάδα ε) 2 λαγοί. Στο  Κέντρο  υπάρχει μια  θεά ΜΕ ΤΑ Χέρια υψωμένα που μάλλον κάθεται και δίπλα της υπάρχει καθιστός ο σκύλος της .Η θεά μάλλον έχει πιάσει με δίχτυ η κτυπήσει με το δόρυ της τα παραπάνω ζώα γιατί κάποια φαίνονται τραυματισμένα.Στο  Κάτω Μέρος   έχομε 3 όρθιους ψαράδες μέσα σε 3 βάρκες .Ο πρώτος σηκώνει στην άκρη του αρμιδιού του ένα σελάχι και το ακολουθούν διάφορα ψάρια, ο δεύτερος χρησιμοποιεί ένα καμάκι με σκοινιά και ένα κιούρτο και ο τρίτος ρίχνει ένα είδος κωνικού διχτυού.

Οι παραπάνω σκηνές δίνουν μια εικόνα για τους τρόπους κυνηγιού και ψαρέματος στα 1400 πχ καθώς και το τι ζώα υπήρχαν την περίοδο αυτή .Σύμφωνα με την σχετική βιβλιογραφία οι σκηνές παρουσιάζουν θρησκευτικό ενδιαφέρον. Σύμφωνα με τον Paul Faure, το σπήλαιο δεν είναι ένα ιερό σπήλαιο όπως αρκετά άλλα στην Κρήτη. Κατά άλλους ερευνητές οι φιγούρες που μπορούν να αποκρυπτογραφηθούν στην σπηλιά απευθύνονται στους θεούς του κυνηγιού και η σπηλιά χρησιμοποιείτο για τελετές ιερατικής μαγείας.
Τέλος θα θέλαμε να κλείσουμε την σύντομη μας αναφορά σχετικά με τη ζωγραφιά στο σπήλαιο Βερνόφετο με την οποία εισάγονται οι πρωτοετείς φοιτητές πολλών ξένων πανεπιστημίων στον Κρητικό πολιτισμό με το εξής σχόλιο: η άγνοια και η αδιαφορία ίσως είναι ο καλλίτερος σύμμαχος για την διατήρηση των μη γνωστών μνημείων του πολιτισμού μας.

1.Γάλλος ερευνητής, καθηγητής του πανεπιστημίου Clermont Ferrand
2.για τους ντόπιους Βορνόφετο (βορνή ρίζα)
3.στην κορυφή της κάππαρης σύμφωνα με τον Paul Faure, 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ  1. Paul Faure, Η καθημερινή ζωή στην Κρήτη στην μινωική εποχή εκδ.Παπαδήμα

 2.Paul Faure, Sur trois sortes de Sanctuaires Cretois 1969
 3. Rutkowski B.The Cult Places of the Aegean 1986

Τα Περβολάκια στο πέρασμα των χρόνων

Oι πρώτες γραπτές μαρτυρίες για τα Περβολάκια και την Παναγία των Περβολακίων

Η Ετιά το 1583 (απογραφή Castrofylaka) συμπεριλαμβάνεται στους οικισμούς της Σητείας και έχει 564 κατοίκους.
Το 1637 η Παναγία  καταγράφεται στην απογραφή των ορθοδόξων εκκλησιών στο μετόχι της Ετιάς Περβολάκια και ταυτίζεται με τον σημερινό ανακαινισμένο ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου στα Κάτω Περβολάκια. Βλέπε εδώ
Στην απογραφή του 1670/71 τα Περβολάκια καταγράφονται ως μετόχι της Ετιάς.Τα υπόλοιπα μετόχια που απογράφονται είναι: Μπουρμαλού? Bόρι, (1)

  Οι αναφορές του Αγγελάκη για το χωριό μας

Η 1η αναφορά αφορά τον γενίτσαρο από την Ετιά Αλήκο ο οποίος <<.. Μιαν ημέραν είχεν αγγαρεύσει πολλάς νεανίδας χριστιανάς προς θερισμόν των εν τω χωρίω Περβολάκια αγρών του κατά την μεσημβρίαν μετέβη και ο ίδιος εις το μέρος του θερισμού, κομίζων τα αναγκαία δια τους εργάτας τρόφιμα .Προσκαλέσας μίαν των ωραιοτέρων νεανίδων συνέλαβεν αυτήν και απειλών δια μαχαίρας την εβίασε παρ όλην την απεγνωσμένην αντίστασιν της .Η νεανίς έκτοτε δεν έφαγε τίποτε και απέθανεν εξ ασιτίας ... >> (2)

 Η 2η αναφορά αφορά ένα παρόμοιο γεγονός που σχετίζεται με τον διαβόητο Μεμέτακα που αποκαλείτο Σεραγιανός (Ο άνθρωπος του σεραγιού που βρίσκόταν στη Ετιά (3) Το γεγονός κατά τον Ε.Αγγελάκη:

<<... Εις το χωρίον Περβολάκια υπήρχε μια κόρη ορφανή πατρός .Ητο το ίνδαλμα της πτωχής χήρας, μητρός της ..Την κόρην τούτην απεφάσισεν ο γενίτσαρος Μεμέτακας να διαφθείρη .Μιαν ημέρα μετέβη εις την οικίαν της χήρας, όπου ευρών την κόρην μόνην, απουσιαζούσης της μητρός, συνέλαβεν αυτήν και την ατίμασεν .Η κόρη ερρίφθη εις το φρέαρ και επνίγη. (Η οικογένεια εις ην ανήκεν η κόρη έφερε το παρώνυμον «Κονίδη») .Η μήτηρ της ατιμασθείσης κόρης, εσπευσε να καταγγείλη την πράξιν εις τον Αφεντακάκη και μετά τούτου εις τον πασάν του Ηρακλείου, αλλά ουδαμού ακούσθη .Κατόπιν μετέβη εις Κωνσταντινούπολιν να καταγγείλει την πράξιν απ ευθείας εις τον Σουλτάνο .Κατορθώσας ως λέγεται να εισέλθη εις τα ανάκτορα και να ιδή την πρώτην ευνοούμενην σύζυγον του σουλτάνου ήτις ακούσασα υπεσχέθη εις αυτήν τινά εκδίκησιν .Κομίζουσα σουλτανικό φιρμάνιον δι ο διετάσετο η θανάτωσις του τυρράνου ... >> (4) Καταλήγει ο Ε.Αγγελάκης με τον στραγγαλισμό του Μεμέτακα από τον πασά του Ηρακλείου, κατά μια άλλη παραλλαγή ο Σουλτάνος ​​έστειλε στο χωριό τον περίφημο Πνιγάρη και έπνιξε τον Μεμέτακα (5) Σχετικά με τις παραπάνω αναφορές του Ε.Αγγελάκη θα θέλαμε να επιβεβαιώσουμε την ύπαρξη της παραπάνω οικογένειας από τα Περβολάκια αλλά πιστεύουμε ότι η ιστορική έρευνα με βάση τα ιστορικά τεκμήρια είναι αναγκαία για οποιαδήποτε περαιτέρω αναφορά.

•   Οι προφορικές μαρτυρίες που έχουν διασωθεί

 Tέλος θα αναφερθούμε στην προφορική παράδοση των κατοίκων του χωριού η οποία έχει μεταφερθεί και στην 25 τομη εγκυκλοπαίδεια του ειδικού αφιερώματος για την Κρήτη σύμφωνα με την οποία: Oι κάτοικοι του έμεναν αρχικά στην περιοχή της μονής Τοπλού που έφερε την ονομασία Περβολάκια και μετακινήθηκαν στα σημερινά Περβολάκια . Για το θέμα έχουν καταγραφεί δυό απόψεις .Η πρώτη κάνει λόγο για μετακίνηση των κατοίκων του χωριού λόγω των τουρκικών πειρατικών επιδρομών στα παράλια όπου βρίσκονταν τα Περβολάκια, και η δεύτερη που διέσωσε η παράδοση και αναφέρεται σε αναγκαστική μετακίνηση των κατοίκων προς τα ενδότερα, συγκεκριμένα << ... όταν Τούρκος διοικητής της περιοχής φιλοξενήθηκε από τους μοναχούς της μονής Τοπλού για να τους ευχαριστήσει διέταξε να δωρηθούν κτήματα της περιοχής στη μονή .Οι εκτάσεις αυτές απαλλοτριώθηκαν και οι κάτοικοι μεταφέρθηκαν σε άλλες περιοχές .Ενα μέρος αυτών των κατοίκων ήρθαν στα σημερινά Περβολάκια .. >>(6) .Εικάζεται ότι 3 οικογένειες ήρθαν στην περιοχή των σημερινών Περβολακίων. Μιά από αυτές εγκαταστάθηκε στα σημερινά Άνω Περβολάκια, η δεύτερη στα Κάτω Περβολάκια και η τρίτη στον Πέζουλα. . Εκτός από αυτή την άποψη υπάρχει και μια άλλη λίγο διαφορετική .Συγκεκριμένα. Η αρχική εγκατάσταση των διωγμένων κατοίκων από την περιοχή της μονής Τοπλού ήταν η περιοχή που βρίσκετε η εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Στην συνέχεια εγκαταστάθηκαν στα σημερινά Κάτω Περβολάκια ενώ στον Πέζουλα υπήρχαν κάτοικοι πρίν ακόμη έρθουν οι διωγμένοι από την περιοχή της Μονής Τοπλού οι οποίοι ήρθαν σε σύγκρουση με τους καινούργιους κατοίκους Σχετικά με τις παραπάνω απόψεις μπορούμε να αναφέρουμε οτι: 1ο στην παραπάνω άποψη περί μετακίνησης των κατοίκων δεν υπάρχει κάποια χρονική περίοδος που έγινε αυτό 2ο Από την ιστορία της μονής Τοπλού δεν υπάρχει αναφορά για τα παραπάνω .3ο Ιστορικές αναφορές αποδεικνύουν την ύπαρξη των Περβολακίων το 1670-1671 ως μετόχι της Ετιάς,ενώ η Παναγία στα Περβολάκια αναφέρεται στην απογραφή των ορθόδοξων εκκλησιών το 1637. 

         Παραπομπές:

(1) << Η επαρχία της Σητείας στα πρώτα χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας .Προκαταρκτικές παρατηρήσεις με βάση τις οθωμανικές φορολογικές απογραφές >> Η..Κολοβός.σελ.461 Παρατήρηση:. Σε βενετικό έγγραφο αναφέρεται ότι το 1460 και το 1471 Τούρκοι πειρατές κατέτρεψαν 17 χωριά στην ανατολική επαρχία της Κρήτης μεταξύ των οποίων και τα Περβολάκια << Μονή Τοπλού .Ενα οδοιπορικό γνωριμίας στην ανατολική γωνιά της Κρήτης >> Ψιλάκης 1985-1988

 (2) << Σητειακά ήτοι συμβολή εις την ιστορίαν της Σητείας από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ ημάς >> Ε.Αγγελάκη εκ Ερμής 1935 β τόμος σελ 33

 (3) Κατά τον Αγγελάκη ήταν << .. Απόγονος μεγάλου τιμαριούχου εκ των πρώτων κατακτητών Τούρκων εις ον φαίνεται παρεχωρήθησαν ως τιμάρια τα χωριά Ετιά, Λιθίνες και Περβολάκια .Ο Μεμέτακας ήταν υποδιοικητής τμήματος της Σητείας και ως λέγεται περιελάμβανε τα χωριά Χανδράς, Αρμένοι, Ετιά, Περβολάκια, Λιθίνες και Βοίλα ...>> Σητειακά ήτοι συμβολή εις την ιστορίαν της Σητείας από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ ημάς Ε.Αγγελάκη εκ Ερμής 1935 β τόμος σελ 34

 (4)) <<Σητειακά ήτοι συμβολή εις την ιστορίαν της Σητείας από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ ημάς >> Ε.Αγγελάκη εκ Ερμής 1935 β τόμος σελ 35

 (5) 25τομη εγκυκλοπαίδεια << Κρήτη το αφιέρωμα>> τόμος 12 Ν.Λασιθίου σελ.150 εκ. Αρσινόη

 (6) Ειδικό αφιέρωμα στα χωριά της Κρήτης στην 25τομη εγκυκλοπαίδεια << Κρήτη το αφιέρωμα >> τόμος 12 Ν.Λασιθίου σελ.150 εκ. Αρσινόη.

3..ΤΑ ΠΕΡΒΟΛΑΚΙΑ ΣΤΟΝ << ΚΩΔΙΚΑ ΤΩΝ ΘΥΣΙΩΝ>>

Μιά πηγή την περίοδο της Τουρκοκρατίας για τα Περβολάκια αποτελεί ο περίφημος <<Κώδικας των Θυσιών>> ονόματα δηλαδή και δημευμένες περιουσίες των αγωνιστών της ανατολικής Κρήτης κατά την περίοδο 1821-1830. Συγκεκριμένα στον κώδικα των θυσιών υπάρχουν 14 ονόματα κατοίκων των Περβολακίων που δεν ζούσαν πιά και οι περιουσίες τους ενώ μέχρι τότε ήταν δημευμένες¹  στην οθωμανική διοίκηση αποδίδονται στους κληρονόμους τους. Στο συγκεκριμένο κατάλογο πού είναι αχρονολόγητος δεν αναφέρεται η διαδικασία που ακολουθήθηκε για την απόδοση των περιουσιών, παρόμοια χειρόγραφα όμως είναι χρονολογημένα μεταξύ 1827 και 1829.

(1) Η δήμευση και η καταγραφή των περιουσιών των ραγιάδων που επαναστατούσαν ήταν συνηθισμένη πρακτική του οθωμανικού δημοσίου .Η δήμευση των περιουσιών των επαναστατών αποτελούσε μέρος της τιμωρίας αυτών που αποκήρυσσαν την προστασία του σουλτάνου .Η καταγραφή των περιουσιών που περιέρχονταν με τον τρόπο αυτό στο δημόσιο ήταν μια κανονική πράξη της δημόσιας διοίκησης. Οι δημεύσεις των περιουσιών στα χωριά της ανατολικής Κρήτης ξεκίνησαν τον Φθινόπωρο του 1821 και ολοκληρώθηκαν τον Σεπτέμβριο του 1823 .Οι επιστροφές των δημευμένων περιουσιών αρχίζουν κάποιες τον Απρίλιο του 1823 και συνεχίζονται το 1827 και 1829.

Πίνακες στον <<Κώδικα των Θυσιών >> που περιλαμβάνονται τα Περβολάκια
1ος πίνακας 
Τύχη των επαναστατημένων ανά επαρχία και χωριό : 
Επαρχία Σητείας, χωριό : Περβολάκια Σύνολο ατόμων : 14 ,πέθαναν :6 ,σκοτώθηκαν :1 Άγνωστο : 7.

2ος πίνακας
H τύχη των περιουσιών των επαναστατημένων ανά επαρχία και χωριό : Για το χωριό Περβολάκια έχομε:


1) Ζαχαράκης Σταυρής ,η περιουσία του πάει :στους γιούς του θείου του . Συγκεκριμένα : 1) 1 σπίτι 2) 3 χωράφια 3) 4 αμπέλια 4) 8 ελιές 5) 1 γάιδαρο 6) 1 βόδι
2) Μαμουλάκης Γιάννης ,η περιουσία του πάει :στο γιό και την κόρη του Συγκεκριμένα : 1) 1 σπίτι 2) 2 χωράφια 3) 1 αμπέλι 4) 2 ελιές 5) 1 γάιδαρο.
3) Ζαχαράκης Γιώργης ,η περιουσία του πάει :στο γιό του Συγκεκριμένα : 1) 1 σπίτι 2) 2 χωράφια 3) 2 αμπέλια 4) 2 ελιές .
4) Μουντουράκης Γιάννης ,η περιουσία του πάει :στον αδελφό του και την κόρη του Συγκεκριμένα : 1) 1 σπίτι 2) 2 χωράφια 3) 11 ελιές 4) 3 αμπέλια 5) 1 Βόδι .
5) Μουντουράκης Κωσταντής ,η περιουσία του πάει :στα παιδιά του . Συγκεκριμένα : 1) 1 σπίτι 2) 4 χωράφια 3) 3 αμπέλια 4) 15 ελιές 5) 1 γάιδαρος 6) 1 Βόδι .
6) Μουντουράκης Μανώλης ,η περιουσία του πάει :στον πατέρα του και στα αδέλφια του Συγκεκριμένα : 1) 1 σπίτι 2) 8 χωράφια 3) 9 αμπέλια 4) 15 ελιές .
7) Γούκιος Μανώλης ,η περιουσία του πάει : στην κόρη του Συγκεκριμένα : 1) 1 σπίτι 2) 2 1/2 χωράφια 3) 3 αμπέλια 4) 3 ελιές .
8) Μισελή Γιώργης ,η περιουσία του πάει : στην κόρη του Συγκεκριμένα : 1) 1 σπίτι 2) 2 χωράφια 3) 1 αμπέλι 4) 3 ελιές 5) 1 γάιδαρος 6) 1 Βόδι .
9) Μιχελή Γιάννης ,η περιουσία του πάει :στα παιδιά του Συγκεκριμένα : 1) 2 σπίτι 2) 2 χωράφια 3) 3 αμπέλια 4) 9 ελιές .
10) Μαμουλάκης Γιάννης ,η περιουσία του πάει :στο γιό και την κόρη του Συγκεκριμένα : 1) 1 σπίτι 2) 2 χωράφια 3) 1 αμπέλι 4) 3 ελιές 5) 1 γάιδαρος 6) 1 Βόδι .
11) Αντουκάκης θοδωρής ,η περιουσία του πάει :στο γιό του Συγκεκριμένα : 1) 1 σπίτι 2) 2 χωράφια 3) 1 αμπέλι 4) 4 ελιές .
12) Αντουκάκης Ανδρουλής ,η περιουσία του πάει :στο γιό του Συγκεκριμένα : 1) 1 σπίτι 2) 2 χωράφια 3) 10 ελιές .
13) Μπέκας Γιώργης Κρασιλής ,η περιουσία του πάει :στον αδελφό του . Συγκεκριμένα : 1) 1 σπίτι 2) 2 χωράφια 3) 10 ελιές.
14)ο πατέρας του Στελιούδης ,η περιουσία του πάει :στις αδελφές του Συγκεκριμένα : 1) 1 σπίτι 2) 1 χωράφια 3) 10 αμπέλια 4) 50 ελιές 5) 1 νερόμυλο με μερίδιο ½.

ΠΗΓΗ: O κώδικας των θυσιών ονόματα και δημευμένες περιουσίς των Χριστιανών αγωνιστών της Ανατολικής Κρήτης κατα την Επανάσταση του 1821
 Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρητης Βικελαία βιβλιοθηκη Ηρακείου Ηράκλειο 2003

4..ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΠΕΡΒΟΛΑΚΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟ 1881

To 1881 έχομε την μοναδική οργανωμένη και πλήρη Τουρκική απογραφή .Τα Περβολάκια ανήκουν στον δήμο Χανδρά και έχουν πληθυσμό 142 κατοίκους όλους χριστιανούς (71 άρρενες και 71 θήλεις)
Στην απογραφή το1900 ανήκουν στον δήμο Πραισσού και έχουν πληθυσμό 179 κατοίκους όλους χριστιανούς (88 άρρενες και 91 θήλεις )

Στην απογραφή τού 1913 τα Περβολάκια έχουν πληθυσμό 236 κατοίκους(117 άρρενες και 119 θήλεις)
Στην απογραφή του 1928 έχουν πληθυσμό 228 κατοίκους. Συγκεκριμένα έχομε:

	άρρενες	θήλεις	σύνολο
Περβολάκια	89	90	179
μονή Καψά	6	1	7
Πέζουλας	19	23	42
συνολο			228

Στην συνέχεια απο το 1940 εως σήμερα έχομε την εξής πληθυσμιακή διάρθρωση :

1940
Κάτω Περβολάκια 183
Πάνω Περβολάκια 61
Μονή Καψά 4
Γενικό σύνολο 248

1951
Κάτω Περβολάκια 148
Πάνω Περβολάκια 74
Μονή Καψά 3
Πέζουλας 36
Γενικό σύνολο 261

1961
Κάτω Περβολάκια 139
Πάνω Περβολάκια 55
Μονή Καψά 3
Πέζουλας 29
Γενικό σύνολο 226

1971

Κάτω Περβολάκια 109

Πάνω Περβολάκια 33

Μονή Καψά 6

Πέζουλας 12

Καλό Νερό -

Γενικό σύνολο 160

1981
Κάτω Περβολάκια 72
Πάνω Περβολάκια 9
Μονή Καψά 4
Πέζουλας 7
Καλό Νερό 59
Γενικό σύνολο 151

1991

Κάτω Περβολάκια 44

Πάνω Περβολάκια 5

Μονή Καψά 2

Πέζουλας 6

Καλό Νερό 74

Γενικό σύνολο 131

2001
Ο συνολικός πληθυσμός του Δ.Δ. Περβολακίων στην απογραφή του 2001 είναι 93 κάτοικοι.
(47 άρρενες 46 θήλεις ) με πληθυσμιακή διάρθρωση :

1) 0-9 χρονών 4 άτομα
2) 10-19 8 άτομα
3) 20-39 18 άτομα
4) 40-59 18 άτομα
5) 60-69 18 άτομα
6) 70-+85 27 άτομα
Διαμορφώνεται λοιπόν ο παρακάτω πίνακας από το 1981 και ύστερα:

1881	142
1900	179
1913	236
1928	228
1940	248
1951	261
1961	226
1971	160
1981	151
1991	131
2001	93

Aπό τον παραπάνω πίνακα παρατηρούμε ότι απο το 1881 έως το 1951 παρατηρούμε μια συνεχή άνοδο του πληθυσμού με μια μικρή κάμψη το 1828. .Από το 1961 αρχίζει μιά συνεχή κάμψη του πληθυσμού που οφείλεται στην μετανάστευση του πληθυσμού προς τα αστικά κέντρα ιδιαίτερα.Ακόμη το 1981 αρχίζει η μετακίνηση του πληθυσμού πρός το Καλό Νερό.με την ύπαρξη διπλοκατοίκησης του πληθυσμού.
Πηγή : Στατιστική υπηρεσία

5.ΜΟΝΗ ΚΑΨΑ

ΜΟΝΗ ΚΑΨΑ
2,5 χιλιόμετρα αριστερά από το Καλό Νερό στον δρόμο για τον Γούδουρα και στο σημείο που καταλήγει το φαράγγι των Περβολακίων βρίσκεται η περίφημη μονή Καψά . Χρόνος ίδρυσης της Μονής : 13ος η 14ος αιώνας σύμφωνα με πρόσφατες ενδείξεις στρώματος τοιχογραφίας στο ιερό κλίτος του Τιμίου Προδρόμου .Πιθανότερη εκδοχή ότι χτίσθηκε από ασκητές .

Mεταγενέστερες μαρτυρίες:

α) χαράγματα και χρονολογίες από το 1552 β) εικόνα με την αποκεφάλιση του Ι.Προδρόμου με γραφή του 15ου αιώνα .Το 1460 η 1471 σε επιδρομή Τούρκων από την θάλασσα η μονή καταστρέφεται και ερημώνετε .Αργότερα ιδιώτες κυριαρχούν στην μονή ,ένας από αυτούς ονομάζεται Καψάς και πήρε η μονή αυτήν την ονομασία . Το επώνυμο Καψάς αναφέρεται α) στον Καστροφύλακα ως Giovani Capsa σαν ενοικιαστής ακινήτου στον Βούργο του Χάνδακα . β) σε κάποιο δωρητήριο χειρόγραφο του 1824 έχομε την τοποθεσία <<στου Καψά >> στο χωριό Λάστρο .Το επώνυμο Καψάς σχετίζεται με την λέξη Κάψα = ζέστη ( υπάρχει και στον Ερωτόκριτο ) .

Στην τουρκοκρατία κάτοχος της μονής είναι ο Δερβίς –Αγάς (Χατζιριφάκης ) από τους Σκλάβους της Σητείας ο οποίος λέγεται ότι περιποιούνταν την μονή σαν χριστιανός .Τέλος τα κτήματα της μονής πωλήθηκαν στον Νικόλαο Ζαφείρη από το χωριό Τσού (Αγία Τριάδα ) ο οποίος παραχώρησε την μονή στον Ιωάννη Βιτσένζο ( μετέπειτα Γεροντογιάννη ) από τις Λιθίνες το 1841.

Ο όσιος Ιωσήφ (Γεροντογιάννης) γεννήθηκε το 1799 στις Λιθίνες .Για την προσωπικότητα του Γεροντογιάννη δεν υπάρχουν ακριβής πληροφορίες . Θεωρείτε από αρκετούς αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Λέγεται ότι στην αρχή η ζωή του δεν ήταν άμεμπτη .Μετά το θάνατο της κόρης του όμως αλλάζει στάση .Εγκαθίσταται στις Λιθίνες και δημιουργείτε η φήμη ότι βλέπει θεικές οπτασίες και γιατρεύει ασθένειες .Αρχίζει σιγά σιγά να συρρέει πλήθος κόσμου στις Λιθίνες . Ο Μουσταφά –πασάς θορυβημένος από το πλήθος που συγκεντώνεται τον καλεί στο Ηράκλειο .Το 1841 αποσύρεται στον Καψά αποφασισμένος να μονάσει .Αρχίζει και αναστηλώνει τη μονή και δημιουργεί κελιά .Το 1869 ο ξυλογλύπτης Χατζημηνάς από το Λασίθι φτιάχνει θαυμάσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο ,που εικονογραφεί ο Αντώνης Αλεξανδρίδης το 1870. Ο Γεροντογιάννης πεθαίνει το 1874.

Τον διαδέχεται μετά τον Ανανία ο εγγονός του Ιωσήφ Γεροντογιάννης .Από το 1901-1918 διοικείται η μονή από την μονή Τοπλού .Η γιορτή του οσίου γίνεται στις 7 Αυγούστου .Η μονή πανηγυρίζει στις 29 Αυγούστου ( Αποτομή της Τιμίας Κεφαλής του Προδρόμου ).

6.ΦΑΡΑΓΓΙ ΠΕΡΒΟΛΑΚΙΩΝ

Το φαράγγι μας δεν είναι διάσημο όπως άλλα φαράγγια, κρύβει όμως αρκετούς θησαυρούς που τους έχουν ανακαλύψει από καιρό Γερμανοί ,Ολλανδοί και Σκανδιναβοί βοτανολόγοι .Το φαράγγι ξεκινά από τό χωριό μας συγκεκριμένα από τον συνοικισμό Πέζουλα και καταλήγει μετά από 3,5 χιλιόμετρα στο Λυβικό πέλαγος δίπλα από την μονή Καψά. Τελευταία σε ταμπέλες βαπτίστηκε φαράγγι της μονής Καψά η φαράγγι των Περβολακίων (με μικρά γράμματα) ενώ επίσημα έχει εξαφανισθεί το <<φαράγγι Περβολακίων>>και υπάρχει μόνο φαράγγι Μονής Καψά καιγύρω περιοχή βλέπε εδώ.

οπως και στα επίσημα ΦΕΚ βλέπε εδώ

Εκείνο που έχει σημασία για μας είναι ότι ποτέ σε μας τους ντόπιους δεν υπήρχε ονομασία φαράγγι μονής Καψά .
Το φαράγγι έχει ενταχθεί στο δίκτυο Νατούρα 2000 (κοιν.οδηγία 92/43/εοκ) και παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον από πλευράς φυσικού περιβάλλοντος .Το φαράγγι έχει γκρεμούς, χάσματα, βράχια, σπηλιές και στην ευρύτερη περιοχή συναντάμε
α) φρύγανα(Θυμάρι, φασκόμηλο κτλ) β) λιθώνες γ) ασβεστολιθικά βράχια δ) σπήλαια ε) στοές στ) απόκρημνες βραχώδεις ακτές .
Στο φαράγγι και στην ευρύτερη περιοχή με το ημίξηρο ημιερημικό κλίμα στην νότια πλευρά, υπάρχουν 14 ενδημικά και τοπικά ενδημικά φυτά καθώς και σπάνια .

.Συναντάμε λοιπόν :
1) Εbenus cretica
2) Ricotia cretica
3) Καμπανούλα (kampanula tubuloza)
4) Aριστολόχια την κρητική
5) Limonium cornarianum
6) Νepeta sp.
7) Satureja thymra (Θύμβρα η Θρούμπι)
8) Τhymbra calostachya
9) Centaurea raphanina ssp.(κρητική κενταύρια )
10) Crepis tybakiensis
11) Serratula cichoracea
12) Hypericum amblycalyx
13) Phlomis lanata (αγκαραθιά)
14) Scutellaria sieberi
15) Teucrium alpestre
16) Gallium graecum ssp κτλ

Τα απειλούμενα τώρα ενδημικά είδη στο φαράγγι των Περβολακίων είναι :
1ον η Μπελλεβάλια της Σητείας (ποώδες φυτό με βολβό)
2ον η Θύμβρα( thymbra) (θαμνώδες φυτό με βλαστούς)
3ον το Λιμόνιον του Κορνάρου (limonium cornarianum).ημιθαμνώδες φυτό .Τα πέταλα του έχουν ιώδες χρώμα.

Aκόμη στην ευρύτερη περιοχή συναντάμε το γεράκι της Ελεονόρας (falco de eleonora).

Περισσότερα στοιχεία στο site του Ε.Μ.Π. για την περιοχή εδώ

καθώς και στο δίκτυο ερευνητών διαχείρησης περιβάλοντος εδώ Σας αφήνουμε να απολαύσετε το φαράγγι έστω και με μερικές φωτογραφίες.

η είσοδος του φαραγιού απο το χωριό Περβολάκια

σχηματισμοί κοντά στην είσοδο του φαραγγιού

συνέχεια και ασυνέχεια

ανηφορικό μονοπάτι

οι δυό σπηλιές

συνέχεια με μιά σκάλα

πύλες

κατοικία

απόγνωση

ο κυρίαρχος

επιβίωση στα βράχια

το προσωπείο και το άλογο

τρίγωνο

έμεινε μοναχό

η κορυφή

3 σπηλιές

Bουνό στο βουνό

Σχηματισμοί πρίν την έξοδο προς το Λυβικό πέλαγος .

H έξοδος προς το λυβικό πέλαγος

ΚΑΛΟ ΝΕΡΟ

Στάουσα η παραλία του Καλού Νερού

Καλό Νερό Από μιά τοποθεσία με ιστορία σε ένα παραθαλάσσιο χωριό

<<…ΚΑΛΟΝ ΝΕΡΟΝ τοποθεσίαν κειμένην  ὁλίγον δυτικά της μονής Καψά, ὅπου ο γενίτσαρος Τζιναλής¹  ἔβοσκε τά ζώα του..>>  Έτσι αναφέρεται το Καλό Νερό σε ένα απόσπασμα μιας ιστορίας της περιοχής από τον Ε.Αγγελάκι στα <<Απομνημονεύματά 1836-1906 >> όπου ο Καπετάν Καραντώνης κάτοικος της Ζήρου ,που Ελληνικό.
γεννήθηκε το 1796,σκότωσε τον γενίτσαρο Τζιναλή σε μία σπηλιά του Καλού Νερού που λεγόταν

Εκτός από την παραπάνω αναφορά ο  Captain T.A.B   Spratt περιηγήθηκε την περιοχή γύρω από την μονή Καψά το 1851-59 και για την περιοχή του Καλού Νερού αναφέρει  <<…Η κοιλάδα της Δάφνης προχωρά  νότια και οι χείμαρροί της χύνονται  τον χειμώνα στο Λιβυκό πέλαγος σε ένα μέρος πού λέγεται Καλό Νερό πού η ονομασία του οφείλεται περισσότερο στίς ιατρικές του ιδιότητες παρά στην χρήση του ως πόσιμο² ..>>.Προφανώς ο  T.A.B   Spratt  αναφέρεται στην πηγή << Βλυχάδα >> με γλυφό νερό που είναι καθαρτικό και  βρίσκεται δυτικά από το τωρινό χωριό Καλό Νερό. 

         Σε αυτή λοιπόν την περιοχή ιδιαίτερα γύρω από την Παναγία του Καλού Νερού. οι κάτοικοι των Περβολακίων δημιουργούν πρόχειρα καταλύματα για στέγαση όταν έφερναν τα κοπάδια τους από τα Περβολάκια. Σαν οικιστική μονάδα το Καλό Νερό αναπτύσσεται μετά το 1980, ενώ ακόμη και τώρα δεν έχει αναπτυχθεί τουριστικά όπως οι γύρω περιοχές.

Η Παναγία του Καλού Νερού

            Η Παναγία του Καλού Νερού ανεγέρθη το 1881απο τον ηγούμενο της μονής Καψά Γεροντάκη Ιωσήφ εγγονό του οσίου Ιωσήφ (Γεροντογιάννη).και λειτούργησε ως μετόχι της μονής Καψά.

Ο ναός κτίσθηκε πάνω σε παλιό μονυδρίο της Παναγιάς, ενώ όπως αναφέρει ο Ν.Ι.Παπαδάκης << .. παρά το μονύδριον εὑρίσκεται ὡς λέγουσι ὑπόγειον σπήλαιον, χρησιμοποιηθέν ποτέ  ὡς  κατοικία ἀσκητού³ ..>>

.Στην εκκλησία υπάρχουν  χαράγματα  με τη χρονολογία 1461 καθώς και  1674.

Ο Ν.Ι.Παπαδάκης το 1933 συγκεκριμένα γράφει <<....Κεχαραγμένη όμοίως επί τοιχογραφίας του Ναοῦ ,τοῦ μικρόν πρός δυσμάς  ἀπέχοντος ετέρου Μονυδρίου ἤ  Καλοῦ-Νεροῦ ὑπάρχει ἡ χρονολογία 1461. Αἱ χρονολογίαι αύται  ἀποδεικνύουσι πρῶτον μέν ὅτι πρός ὑπ αὐτήν ἐμφαινομένου χρόνου εἶχον ἱδρυθή τά δύο ταῦτα μοναστήρια,⁴  έπειτα δε ότι κατά τόν χρόνον τούτον ήσαν έρημα Μοναχῶν, διότι μόνον εις ναούς ερημικούς,εκτάκτως υπό προσκυνητῶν επισκεπτομένους,συνηθίζετο (καί συνηθίζεται) νά χαράττωνονται έπί τοῦ τοίχου ονόματα καί χρονολογίαι⁵…>>

 (1) Τζιν-Αλής η Τζέν-αλής γενίτσαρος από την Βοϊλα προερχόμενος από Ενετική οικογένεια των Ζένων πού επί τουρκοκρατίας εξισλαμίστηκε .Η παράδοση τον θέλει ιδιοκτήτη του πύργου της

Βοϊλας που έχει τουρκικό επίγραμμα με ημερομηνία Εγίρας 1153 που αντιστοιχεί με το έτος 1742 του χριστιανικού ημερολογίου.

(2) <> Captain T.A.B Spratt σελ.173    

(3) Ν.Ι.Παπαδάκη << η εκκλησία Κρήτης >> 1936 σελ.136

 (4) το άλλο μοναστήρι είναι η μονή Καψά

(5) Ν.Ι.Παπαδάκης << ο Γεροντογιάννης και η ιερά μονή Καψά Σητείας>> 1933

Κ.ΠΑΡΑΛΙΕΣ ΚΑΛΟΥ ΝΕΡΟΥ

Αμούδι ,λίγο έξω από το Καλό Νερό.

Ανασκελού για τα καίκια

Στάουσα με την σπηλιά της