5.ΜΟΝΗ ΚΑΨΑ

ΜΟΝΗ ΚΑΨΑ
2,5 χιλιόμετρα αριστερά από το Καλό Νερό στον δρόμο για τον Γούδουρα και στο σημείο που καταλήγει το φαράγγι των Περβολακίων βρίσκεται η περίφημη μονή Καψά . Χρόνος ίδρυσης της Μονής : 13ος η 14ος αιώνας σύμφωνα με πρόσφατες ενδείξεις στρώματος τοιχογραφίας στο ιερό κλίτος του Τιμίου Προδρόμου .Πιθανότερη εκδοχή ότι χτίσθηκε από ασκητές .

Mεταγενέστερες μαρτυρίες:

α) χαράγματα και χρονολογίες από το 1552 β) εικόνα με την αποκεφάλιση του Ι.Προδρόμου με γραφή του 15ου αιώνα .Το 1460 η 1471 σε επιδρομή Τούρκων από την θάλασσα η μονή καταστρέφεται και ερημώνετε .Αργότερα ιδιώτες κυριαρχούν στην μονή ,ένας από αυτούς ονομάζεται Καψάς και πήρε η μονή αυτήν την ονομασία . Το επώνυμο Καψάς αναφέρεται α) στον Καστροφύλακα ως Giovani Capsa σαν ενοικιαστής ακινήτου στον Βούργο του Χάνδακα . β) σε κάποιο δωρητήριο χειρόγραφο του 1824 έχομε την τοποθεσία <<στου Καψά >> στο χωριό Λάστρο .Το επώνυμο Καψάς σχετίζεται με την λέξη Κάψα = ζέστη ( υπάρχει και στον Ερωτόκριτο ) .

Στην τουρκοκρατία κάτοχος της μονής είναι ο Δερβίς –Αγάς (Χατζιριφάκης ) από τους Σκλάβους της Σητείας ο οποίος λέγεται ότι περιποιούνταν την μονή σαν χριστιανός .Τέλος τα κτήματα της μονής πωλήθηκαν στον Νικόλαο Ζαφείρη από το χωριό Τσού (Αγία Τριάδα ) ο οποίος παραχώρησε την μονή στον Ιωάννη Βιτσένζο ( μετέπειτα Γεροντογιάννη ) από τις Λιθίνες το 1841.

Ο όσιος Ιωσήφ (Γεροντογιάννης) γεννήθηκε το 1799 στις Λιθίνες .Για την προσωπικότητα του Γεροντογιάννη δεν υπάρχουν ακριβής πληροφορίες . Θεωρείτε από αρκετούς αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Λέγεται ότι στην αρχή η ζωή του δεν ήταν άμεμπτη .Μετά το θάνατο της κόρης του όμως αλλάζει στάση .Εγκαθίσταται στις Λιθίνες και δημιουργείτε η φήμη ότι βλέπει θεικές οπτασίες και γιατρεύει ασθένειες .Αρχίζει σιγά σιγά να συρρέει πλήθος κόσμου στις Λιθίνες . Ο Μουσταφά –πασάς θορυβημένος από το πλήθος που συγκεντώνεται τον καλεί στο Ηράκλειο .Το 1841 αποσύρεται στον Καψά αποφασισμένος να μονάσει .Αρχίζει και αναστηλώνει τη μονή και δημιουργεί κελιά .Το 1869 ο ξυλογλύπτης Χατζημηνάς από το Λασίθι φτιάχνει θαυμάσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο ,που εικονογραφεί ο Αντώνης Αλεξανδρίδης το 1870. Ο Γεροντογιάννης πεθαίνει το 1874.

Τον διαδέχεται μετά τον Ανανία ο εγγονός του Ιωσήφ Γεροντογιάννης .Από το 1901-1918 διοικείται η μονή από την μονή Τοπλού .Η γιορτή του οσίου γίνεται στις 7 Αυγούστου .Η μονή πανηγυρίζει στις 29 Αυγούστου ( Αποτομή της Τιμίας Κεφαλής του Προδρόμου ).